Pamięć Świata

Pamięć Świata

Program UNESCO Pamięć Świata (Memory of the World) istnieje od 1992 roku. Jego celem jest podejmowanie działań służących ochronie i udostępnianiu międzynarodowego dziedzictwa dokumentacyjnego, a także zwiększanie świadomości jego znaczenia.

Szeroką definicję dziedzictwa dokumentacyjnego określił Międzynarodowy Komitet Doradczy Programu UNESCO Pamięć Świata, który opiniuje Dyrektorowi Generalnemu UNESCO kwestie związane z funkcjonowaniem i rozwojem Programu. Komitet Doradczy zdefiniował dziedzictwo dokumentacyjne jako różnego typu obiekty o szczególnym znaczeniu historycznym i kulturowym. Mogą to być zarówno dokumenty i zespoły archiwalne, rękopisy przechowywane w bibliotekach i muzeach, jak i druki o wyjątkowej wartości dokumentacyjnej, a także inskrypcje oraz dokumenty audiowizualne (na nośniku analogowym lub cyfrowym).

Od 1997 roku obiekty o światowym znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym wpisywane są na Listę Światową Programu. Nowe obiekty dodawane są co 2 lata, a ich propozycje zgłaszane przez Krajowe Komitety Programu omawiane są podczas sesji Międzynarodowego Komitetu Doradczego. Na Liście Pamięć Świata znajdują się także obiekty zgłoszone przez Polski Komitet Programu.

W ramach Programu Pamięć Świata tworzone są także listy regionalne oraz listy krajowe. Znajdują się na nich dobra kultury istotne dla poszczególnych regionów lub narodów. W Polsce stworzona została Polska Lista Krajowa Pamięć Świata, na którą wpisywane są obiekty o wyjątkowej wartości dla naszej kultury. Decyzję o wpisie podejmuje Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata.

Program UNESCO Pamięć Świata oprócz tworzenia Listy Światowej oraz list regionalnych i krajowych przewiduje tworzenie opracowań i baz danych, zawierających m.in. informacje o dziedzictwie zagrożonym lub bezpowrotnie utraconym.

Zalecenie w sprawie zachowania i dostępu do dziedzictwa dokumentacyjnego, w tym dziedzictwa cyfrowego

W listopadzie 2015 roku na 38. sesji Konferencji Generalnej UNESCO państwa członkowskie przyjęły Zalecenie w sprawie zachowania i dostępu do dziedzictwa dokumentacyjnego, w tym dziedzictwa cyfrowego. Jest to pierwszy i jedyny dotychczas instrument prawny o charakterze globalnym, służący ochronie dziedzictwa dokumentacyjnego. Polska aktywnie wspierała najpierw podjęcie przez UNESCO prac nad tym instrumentem prawnym, a następnie wypracowanie jego tekstu. Przyjęcie Zalecenia wieńczyło trwającą na forum Programu UNESCO Pamięć Świata od kilku lat refleksję na koniecznością wprowadzenia prawnej ochrony dziedzictwa dokumentacyjnego. W roku 2016 tekst Zalecenia został przetłumaczony na język polski.

30-lecie programu UNESCO Pamięć Świata

W 2022 roku, z okazji 30. rocznicy ustanowienia przez UNESCO programu Pamięć Świata (Memory of the World) organizacja wydała okolicznościowe oświadczenie. Jego treść została przygotowana przez ekspertów ds. dziedzictwa dokumentacyjnego z krajowych i regionalnych komitetów Programu Pamięć Świata oraz międzynarodowych organizacji pozarządowych z Międzynarodowej Rady Archiwów, Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich oraz Rady Koordynacyjnej Stowarzyszeń Archiwów Audiowizualnych. W gronie tych ekspertów znaleźli się dr Paweł Pietrzyk, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych a jednocześnie Przewodniczący Polskiego Komitetu Programu Pamięć Świata oraz Tomasz Komorowski, ekspert z Polskiego Komitetu ds. UNESCO.

Poniżej oświadczenie w oryginale w języku angielskim oraz tekst w tłumaczeniu nieoficjalnym:

Fotografia: Rafał Nowak