Kronika Galla Anonima – Kodeks zamojski

Instytucja przechowująca Biblioteka Narodowa

Najstarsza kronika polska, zawiera informacje o początkach państwa polskiego

Kronika tzw. Galla Anonima, przekaz o wyjątkowym znaczeniu dla historii średniowiecznej Polski, to najstarsza polska kronika powstała na dworze Bolesława Krzywoustego około 1112–1116 roku. Jest ona dziełem anonimowego pisarza sprowadzonego z zagranicy na dwór książęcy. Kronika stanowi zbiór chronologicznie uporządkowanych opowieści historycznych, ukazujących historię panowania i czyny kolejnych władców polskich z dynastii Piastów. Przedstawia panoramę dziejów politycznych Polski, od czasów legendarnego księcia Popiela aż do roku 1114, koncentrując się na opisie życia i czynów Bolesława Krzywoustego. Kronika Galla Anonima jest wysoko oceniana nie tylko jako podstawowe źródło historyczne zawierające informacje o początkach państwa polskiego, lecz także pod względem literackim, ze względu na przemyślaną kompozycję i formę: została spisana prozą rymowaną, z dołączonymi wierszami rytmicznymi i metrycznymi.

Prezentowana Kronika zachowała się w postaci wpisu do rękopiśmiennego Kodeksu zamojskiego, powstałego prawdopodobnie w Krakowie pod koniec XIV wieku. Do 1427 roku dołączano i dopisywano do niego kolejne teksty, ostatnia notatka pochodzi z 1515 roku. Od 1425 roku, a być może nawet od XIV wieku kodeks znajdował się w posiadaniu rodziny Łaskich. Przed 1675 rokiem rękopis należał do Biblioteki Akademii Zamojskiej, a w 1784 roku razem z całą biblioteką trafił do zbiorów Biblioteki Ordynacji Zamojskiej. W 1946 roku został przekazany Bibliotece Narodowej w depozyt wieczysty przez Jana Zamoyskiego, ostatniego ordynata zamojskiego, wraz z pozostałymi zbiorami Biblioteki Ordynacji Zamojskiej.