Idea projektu
Polski narodowy zasób dokumentacyjny, wytworzony na przestrzeni wielu stuleci, powinien być należycie chroniony oraz udostępniany na potrzeby działań naukowych i edukacyjnych w pełnym zakresie jego informacyjnego bogactwa. W tym celu Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata podjął się stworzenia krajowej Listy Programu Pamięć Świata.
Zarówno Program Pamięć Świata, jak i jego krajowe oraz regionalne odmiany mają na celu zwrócenie uwagi władz i społeczeństw na problemy oraz zagrożenia łączące się z przechowywaniem dziedzictwa dokumentalnego, w tym archiwalnego, a także na potrzebę jego wszechstronnego wykorzystywania i popularyzowania. Na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata wpisywane są najcenniejsze dokumenty i zbiory znajdujące się w posiadaniu instytucji w Polsce lub poza granicami kraju, mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i tradycji polskiej.
Kryteria wpisu obiektów na Listę Krajową są analogiczne do tych, jakie przyjęte zostały przez Międzynarodowy Komitet Doradczy Programu UNESCO dla Listy Światowej. Powinny one przedstawiać szczególną wartość dla kultury polskiej (z uwzględnieniem jej różnorodności, przemian i zmiennego zasięgu terytorialnego) lub innych kultur, jeśli znajdują się w zbiorach polskich instytucji. Kryteria wartościujące stosowane są zawsze na zasadzie porównawczej i w odniesieniu do unikatowości danego zbioru czy dokumentu oraz jego wpływu i znaczenia dla rozwoju kultury, zwłaszcza polskiej.
Główne kryteria oceny danego zbioru lub dokumentu to:
- autentyczność w zakresie jego koncepcji, materiału i wykonania;
- integralność i kompletność – w ramach zbioru lub zespołu ukształtowanego według tematu, okresu lub wydarzenia;
- wyjątkowy przykład dla miejsca (regionu, tradycji kulturowej), w którym powstał;
- wyjątkowy przykład wartości dla okresu, w którym powstał;
- wyjątkowy przykład dokonania umysłu człowieka;
- wyjątkowy przykład wpływu na przemiany i rozwój kultury człowieka;
- przykład szczególnie istotnej tradycji kulturowej i cywilizacyjnej;
- szczególny przykład znaczącego tematu i formy artystycznej twórczości (plastycznej, literackiej, muzycznej);
- unikatowy charakter nośnika zapisu informacji.
Lista Krajowa stanowi zestawienie dokumentów i archiwaliów o szczególnej wartości dla kultury polskiej. Niemniej jednak obiekty wpisane na Listę Krajową mogą być jednocześnie wpisane na Listę Światową ze względu na uniwersalne wartości dla kultury światowej.
Fotografia: Łukasz Król