Rękopiśmienny atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego

Data 1781 r.

Instytucja przechowująca Towarzystwo Naukowe Płockie

Rękopiśmienny atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego z folwarkami y wsiami do niego należącemi Dóbr Jaśnie Oświeconego Xięcia JMC Hieronima Radziwiłła […] z wymiaru geometrycznego sporządzonego 1781 roku [przez Leonarda Targońskiego], zwany potocznie Atlasem Radziwiłłowskim – to jedyny egzemplarz w Polsce i na świecie, stanowiący bezcenne źródło kartograficzne dla rekonstrukcji XVIII-wiecznego kształtu przestrzennego południowego Podlasia.

Atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego

Obejmuje 50 map z przedstawieniem układów urbanistycznych, kształtów wsi, zespołów pałacowo-parkowych, szlaków komunikacyjnych, rzek z groblami, mostami i młynami, lasów i pól, a nawet przydrożnych krzyży i kapliczek. Jego walory poznawcze podnoszą miniaturowe rysunki obiektów – pałaców, kościołów, młynów i cerkwi, ozdobione m.in. okazałymi panopliami i herbami Radziwiłłowskimi. Dzieła te własnoręcznie wyrysował i pokolorował Leonard Targoński, komornik ziemi łomżyńskiej i geometra królewski. Stworzył w ten sposób bezcenne źródło informacji geograficznych i historycznych o mieście Biała, tamtejszym – nieistniejącym już – zamku i zamkowym folwarku, oraz rozległych przyległościach.

Atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego

Atlas jest uważany za najbogatszy w treść i najdoskonalszy technicznie spośród wszystkich polskich map i planów majątkowych z drugiej połowy XVIII wieku.

Atlas Hrabstwa Bialskiego znajduje się w zbiorach Towarzystwa Naukowego Płockiego od czasów II wojny światowej. Niemcy przywieźli wówczas do Płocka zrabowane zbiory Radziwiłłów i zdeponowali je w siedzibie TNP. Po wojnie, w 1947 r. zgodnie z wolą przedstawicielki rodu – Marii Radziwiłłowej, rękopiśmienny Atlas pozostał w Płocku, gdzie nadal przechowywany jest w zbiorach specjalnych Biblioteki im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego.