Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku

Data wrzesień 1939 roku

Instytucja przechowująca Archiwum Polskiego Radia S.A.

Unikatowa kolekcja dokumentów dźwiękowych nagranych w pierwszym miesiącu II wojny światowej w atakowanej przez wojska niemieckie Warszawie obejmuje 93 płyty gramofonowe. Utrwalono na nich przemówienia, komunikaty i pieśni, wykonywane w studio przy ul. Zielnej lub nadawane przez radiostację „Warszawa II” na terenie byłego Fortu Mokotowskiego.

Wśród przemówień szczególną wartość historyczną mają utrwalone wystąpienia prezydenta miasta Warszawy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, reportera amerykańskiego Juliena Bryan’a adresowane do prezydenta Stanów  Zjednoczonych czy szefa Biura Propagandy Sztabu Generalnego Naczelnego Wodza płk. dypl. Romana Umiastowskiego.

prezydent Stefan Starzyński

Prezydent Stefan Starzyński.

Losy kolekcji są równie sensacyjne, jak jej zawartość. W końcu września 1939 r. płyty wyniesiono w trzech partiach z rozgłośni i ukryto w mieszkaniach osób prywatnych. Ocalały w ten sposób do końca wojny. Po wojnie – nagrania uznane za zniszczone – nieoczekiwanie się odnalazły w 1979 r. (partia nr 1 i 2) i zostały zwrócone przez osoby prywatne do zbiorów Polskiego

Radia. Zimą na przełomie 1944/45 zaginęła natomiast w niewyjaśnionych okolicznościach trzecia partia płyt, nie zniszczona w czasie powstania warszawskiego. Archiwum Polskiego Radia apeluje nadal do słuchaczy z prośbą o zgłaszanie się z informacjami na temat losu zaginionych nagrań.