Polska jednostka monetarna – złoty (zespół monet, ich prób oraz wzorów banknotów) ([1919]–1924 r.)
Odrodzenie złotego Wraz z odrodzeniem państwowości polskiej w roku 1918 i scalaniem ziem znajdujących się wcześniej pod zaborami, a więc w trzech różnych organizmach państwowych, pojawiła się konieczność ustanowienia jednolitej waluty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 28 lutego 1919 r. Sejm Ustawodawczy ustanowił obowiązującą walutę, której nadał nazwę złoty. Choć przez stulecia złoty był jedynie jednostką […]
Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą podpisany w Rydze 18 marca 1921 r.
Dokument kończący okres stanowienia państwa polskiego Traktat pokoju, zawarty podczas rozpoczętej we wrześniu 1920 roku konferencji w Rydze, miał doniosłe znaczenie nie tylko dla państw będących jego stronami, ale również dla Europy Środkowo-Wschodniej – jako jeden z filarów gwarantujących stabilność regionu. Dla Polski oznaczał zakończenie okresu stanowienia państwa, wytyczania jego granic, otwierając drogę dla pokojowego […]
Dokumenty Powstania Wielkopolskiego (1918-1919 r.)
Kronika zwycięskiego powstania Powstanie Wielkopolskie, trwające od grudnia 1918 r. do lutego 1919 r., było zrywem polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej. Domagali się oni powrotu ziem zaboru pruskiego do odradzającej się Rzeczypospolitej. Powstanie, jako jedno z nielicznych w historii Polski, zakończyło się zwycięstwem i miało decydujący wpływ na treść traktatu pokojowego zawartego 28 […]
Stefan Żeromski Przedwiośnie – rękopis oprawny, autograf
Przez „szklane domy” do wolnej Polski Wydane w 1925 roku Przedwiośnie Stefana Żeromskiego jest jedną z najważniejszych polskich powieści społeczno-politycznych XX wieku, od momentu wydania wzbudzającą żywe zainteresowanie komentatorów i interpretatorów. Jest to także dzieło o wyjątkowej randze w dorobku popularnego autora, będące zarazem literackim podsumowaniem jego życia (pisarz zmarł w roku publikacji). Autor przedstawił […]
Film Polonia Restituta (1928 r.) Tytuł producencki (oryginalny): Polonia Restituta 1918-1920
Obraz odradzającej się Polski Film Polonia Restituta przedstawia wydarzenia, które przyczyniły się do odzyskania przez Polskę niepodległości oraz ukształtowania jej granic po latach zaborów. Został on wyprodukowany z inicjatywy Józefa Błeszyńskiego w roku 1928, kiedy obchodzono jubileusz 10-lecia odzyskania niepodległości. Dzieło miało duże znaczenie propagandowe – ukazywało wysiłek Polaków walczących o odrodzenie swojego państwa. Film […]
Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość? – pierwodruk
Unikatowy egzemplarz pierwszego wydania słynnej broszury politycznej Odpowiedź na pytanie „Czy Polacy wybić się mogą na niepodległość?”, postawione w tytule skromnej, ledwie 60-stronicowej broszury politycznej, próbowały znaleźć przez dziesiątki lat zaborów kolejne pokolenia Polaków – powstańców, działaczy politycznych i społecznych, artystów. Twierdząco udało się odpowiedzieć dopiero ponad 100 lat później. Rozprawa została wydana w 1800 […]
Dokumenty związane z budową portu w Gdyni (1921–1927 r.)
Jak powstawała Gdynia Budowa niezależnego, nowoczesnego portu była w odrodzonej po latach zaborów Polsce jednym z głównych tematów debat politycznych i gospodarczych początku lat dwudziestych poprzedniego stulecia. Na debatach się jednak nie skończyło – 23 września 1922 r. Sejm Ustawodawczy przyjął Ustawę o budowie portu w Gdyni, która zapoczątkowała proces inwestycyjny, zakończony powstaniem najnowocześniejszego na […]
Atlas, mapa i rękopisy Eugeniusza Romera związane z jego działalnością w procesie kształtowania granic Polski
Walka o powrót Polski na mapy świata Eugeniusz Mikołaj Romer (1871-1954), geograf, profesor uniwersytetów we Lwowie i w Krakowie, twórca nowoczesnej kartografii polskiej, to jedna z tych postaci, które swoją wiedzą i umiejętnościami w ogromnym stopniu przysłużyły się odbudowie państwa polskiego po okresie rozbiorów. Walka Romera o kształt odrodzonej Polski toczyła się poza polami bitew, […]
Akta Towarzystwa Naukowego Krakowskiego i Polskiej Akademii Umiejętności
Wyjątkowe świadectwo dziejów nauki polskiej Czas zaborów był dla polskiej nauki okresem niezwykle trudnym. Nie było mowy nie tylko o nieskrępowanych badaniach, ale i o zachowaniu ciągłości badawczej poszczególnych gałęzi wiedzy. Działające w latach 1815–1872 Towarzystwo Naukowe Krakowskie było instytucją, która w tych warunkach podjęła się niezwykle trudnego zadania, jakim było budowanie i rozwijanie polskiej […]
Akta Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza
Walka o kształt odradzającej się Polski Akta Adiutantury Generalnej to unikatowe materiały archiwalne kancelarii Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza (funkcję tę pełnił Józef Piłsudski), datowane od listopada 1918 do grudnia 1922 roku. Lata te były czasem najbardziej intensywnych walk zbrojnych (wojna polsko-bolszewicka) i zabiegów dyplomatycznych o kształt odradzającej się państwowości polskiej, a ślady tych wydarzeń […]