Archiwum Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
Świadectwo odbudowy struktur polskiego życia naukowego na początku XX w. Założone w 1907 roku Towarzystwo Naukowe Warszawskie stawiało sobie za cel popieranie badań naukowych i ogłaszanie ich wyników w języku polskim. Przed I wojną światową Towarzystwo było największą instytucją naukową na obszarze zaboru rosyjskiego. W czasie II wojny światowej działało w konspiracji, a po wojnie […]
Proces o Morskie Oko
Determinacja i wytrwałość w służbie narodowi Spuścizna po wybitnym działaczu społecznym, hrabim Władysławie Zamoyskim, to dzieje zaciętego sporu o utrzymanie w granicach polskiej Galicji najbardziej malowniczego zakątka Tatr – okolic Morskiego Oka. Zatarg, początkowo prywatny, przybrał z czasem charakter publiczny i toczył się między dwoma członami Austro-Węgier – polską Galicją a Węgrami. Rosnące w tamtym […]
Testament polityczny księcia Adama Jerzego Czartoryskiego
Suwerenność narodów i federalizm jako podstawa ładu międzynarodowego Testament polityczny powstał w ostatnich dniach życia księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, uważanego za największego polskiego męża stanu doby porozbiorowej. Był on jedną z najwybitniejszych osobistości w całym ówczesnym świecie dyplomatycznym. W latach 1804-1806, ufając w szlachetność cara Aleksandra I i możliwość odbudowy Polski, pełnił funkcję ministra spraw […]
Kazimierza Stronczyńskiego zabytki starożytności w Królestwie Polskim
Dokumentacja pierwszej w Polsce i Europie państwowej inwentaryzacji zabytków Opisy i widoki zabytków… to nieocenione źródło dokumentujące pomniki historii w Królestwie Polskim, które jednocześnie służyło podtrzymaniu świadomości narodowej w czasach zaborów. Paradoksalnie, dokument powstał za wiedzą i pełną aprobatą władz carskich. Składa się z 5 tomów tekstu oraz 7 albumów, zawierających ponad 400 akwarel i […]
Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej”
Wizja idealnej Rzeczypospolitej zapewniającej harmonijny rozwój społeczeństwa Dzieło życia Andrzeja Frycza Modrzewskiego, pisarza politycznego, myśliciela i moralisty, zawiera dogłębną analizę ustroju Rzeczypospolitej oraz koncepcję wszechstronnej reformy kraju w dziedzinie życia politycznego, prawodawstwa, szkolnictwa i stosunków z Kościołem. Wizja przedstawiona przez Frycza była próbą wskazania właściwego postępowania osobom sprawującym władzę. Opowiadał się on między innymi za […]
Statut Łaskiego z 1506 r.
Pierwszy w Polsce wydany drukiem urzędowy zbiór prawa Statut Łaskiego jest pierwszym pełnym ogłoszonym drukiem zbiorem praw Królestwa Polskiego. Wydano go na polecenie króla Aleksandra Jagiellończyka, a inicjatorem przedsięwzięcia był kanclerz koronny Jan Łaski, późniejszy arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, od którego zbiór wziął swoją nazwę. Statut zawiera źródła prawa polskiego, w tym dekrety królewskie, […]
Mszał Zakonu Krzyżackiego z Biblioteki Mariackiej
Świadectwo życia religijnego i kulturalnego Pomorzan w okresie średniowiecza i w czasach nowożytnych Istniejąca od końca XIV wieku Biblioteka Mariacka to kolekcja wspaniałych rękopisów zgromadzonych przez duchownych od średniowiecza do czasów nowożytnych. Większość księgozbioru stanowią średniowieczne manuskrypty prawnicze, teologiczne, medyczne i filozoficzne. Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja ksiąg liturgicznych, reprezentowana przez XV-wieczny mszał krzyżacki. Oprawę […]
Akt erekcyjny Związku Pruskiego
Dokument potwierdzający powstanie związku miast i rycerstwa Prus w obronie przed Zakonem Krzyżackim Związek Pruski był organizacją skupiającą przedstawicieli rycerstwa i wielkich miast z terenu Prus. Jego powstanie miało doniosły wpływ na dzieje Polski i Europy Środkowej. Zmieniło bowiem ono układ sił politycznych. Próba delegalizacji związku stała się jedną z przyczyn wybuchu wojny trzynastoletniej (1454-1466), […]
Akt unii krewskiej
Dokument rozpoczynający proces zbliżenia Polski i Litwy Spisany na pergaminie w języku łacińskim dokument zapoczątkował chrystianizację Litwy oraz jej zbliżenie z Polską. Proces ten uwieńczony został w 1569 roku zawarciem Unii Lubelskiej, na mocy której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo z jednym, wspólnie wybieranym władcą, wspólnym sejmem i wspólną monetą oraz polityką zagraniczną i […]
Dokument Zbiluta z 1153 r.
Najstarszy akt prawny sporządzony w Polsce Zabytek ten jest wyjątkowym świadectwem polskiego średniowiecza – świadectwem kultury piśmienniczej i kultury słowa oraz uczoności i myśli religijnej polskich elit. Tematem dokumentu jest idea „świętej wymiany, gdy daje się swoje rzeczy doczesne i otrzymuje za nie wieczne”. W tym wypadku fundator oddaje dobra ziemskie cystersom, których „tak jak […]