Statuty nieszawskie
Punkt zwrotny w rozwoju parlamentaryzmu polskiego i fundament rozwoju demokracji szlacheckiej. Statuty nieszawskie postawiły znaczący krok na drodze ku demokracji, oferując już w XV wieku znaczącej części społeczeństwa udział we władzy. Dzięki ograniczeniu władzy króla i możnowładztwa średnia szlachta stała się siłą, która posiadała możliwości decydowania o kształcie państwa. Statuty zostały wydane przez króla Kazimierza […]
Księga zastępcy króla w Wielkopolsce
Jedyna w Polsce księga spisana w kancelarii zastępcy króla. Średniowieczna księga zastępcy króla to wyjątkowy produkt kancelaryjny, założony przez dygnitarza powołanego na czas nieobecności króla Władysława III Warneńczyka. Jest związana z wyjątkowym w historii Polski zjawiskiem, jakim było powołanie namiestników królewskich o kompetencjach szerszych niż posiadali starostowie i wielkorządcy. O wyjątkowości tego urzędu świadczy fakt, […]
Metryki Uniwersytetu Krakowskiego
Najstarszy, kompletny zespół generalnych metryk uniwersyteckich w Polce. Metryki Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400-1642 zawierają wykaz łącznie ponad 60 000 immatrykulowanych studentów z terenu Królestwa Polskiego oraz innych krajów europejskich, z pierwszych 240 lat funkcjonowania najstarszej uczelni wyższej w Polsce. Pochodzą z czasu największej świetności Uniwersytetu Krakowskiego i zawierają wpisy dotyczące znanych osób z polskiej […]
Psałterz floriański
Najstarszy zachowany przekład tekstów psalmów ze Starego Testamentu, a jednocześnie jeden z najstarszych zabytków języka polskiego. Psałterz floriański zawiera zbiór psalmów w języku polskim, łacińskim i niemieckim. Spisany został na pergaminie staranną minuskułą gotycką i bogato iluminowany. Jest on bezcennym dokumentem świadczącym o rozwoju oraz stanowiącym podstawę badań filologicznych i historycznych nad średniowiecznym kształtem języka […]
Przywilej koszycki
Przywilej koszycki to dokument o ogromnym znaczeniu dla historii i ustroju państwa polskiego. Uważany za ostatni etap kształtowania się stanu szlacheckiego przenosił ciężar odpowiedzialności za państwo z panującego władcy na stan szlachecki. Przywilej koszycki nadany został polskiej szlachcie przez króla Ludwika Węgierskiego w Koszycach w zamian za uznanie przez szlachtę praw do korony polskiej jednej […]
Dokument papieża Innocentego II dla arcybiskupstwa gnieźnieńskiego
„Złota bulla” języka polskiego Bulla wystawiona 7 lipca 1136 roku w Pizie w kancelarii papieskiej, na prośbę arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina, to najstarszy zabytek języka polskiego. Na mocy tego dokumentu papież Innocenty II bierze w opiekę polską prowincję kościelną ze stolicą w Gnieźnie i zatwierdza uposażenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Bullą znoszono zwierzchność arcybiskupstwa magdeburskiego nad […]
Praedicationes Kazania
Przechowywany na Wawelu manuskrypt Praedicationes liczy ponad 1200 lat i jest jednym z dwóch najstarszych rękopisów przechowywanych w Polsce. Powstał prawdopodobnie w skryptorium w północnych Włoszech. Napisany jest w większości pismem przedkarolińskim. Zawiera również dekoracje nawiązujące do sztuki merowińskiej, rozwijającej się na terenie obecnej Francji. Nie wiadomo dokładnie, kiedy kodeks znalazł się na Wawelu. Przyjmuje […]