Uzasadnienie konieczności odbudowy niepodległej Polski z dostępem do morza
W staraniach o odzyskanie niepodległości Polski dużą rolę odegrała nie tylko działalność militarna, lecz także dyplomatyczna. W jej zakresie niezwykle ważnym dokumentem jest memoriał Ignacego Jana Paderewskiego sporządzony na początku stycznia 1917 roku na prośbę pułkownika Edwarda Mandella House’a dla Thomasa Woodrowa Wilsona, prezydenta Stanów Zjednoczonych. Memoriał ten uzasadniał konieczność odbudowy niepodległości Polski, a także przyznania jej Prus Wschodnich i Gdańska oraz – jak przypuszczają badacze – miał wpływ na politykę amerykańską w sprawie niepodległości Polski. W orędziu do Senatu USA z 22 stycznia 1917 roku prezydent Wilson stwierdził, że „wszyscy politycy są zgodni, iż powinna istnieć niepodległa, zjednoczona Polska”. Zaangażowanie prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki widać najlepiej w programie pokojowym, który został przedstawiony 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu. Thomas Woodrow Wilson zaprezentował wówczas słynne 14 punktów będących projektem uporządkowania sytuacji politycznej w Europie po pierwszej wojnie światowej. Trzynasty punkt tego programu głosił: „Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległość polityczną, gospodarczą, integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową”.
Po śmierci Ignacego Jana Paderewskiego na podstawie testamentu przekazano jego spuściznę do Polski. Niewielka część Archiwum Paderewskiego trafiła do Biblioteki Narodowej, największa część do Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych i w niewielkim stopniu do Archiwum Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, które część akt przekazało do Zakładu Historii Partii przy Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Do Archiwum Akt Nowych, gdzie znajduje się memoriał, pierwsze fragmenty spuścizny Paderewskiego z archiwów MSZ i MSW przekazano pod koniec 1956 roku, a w następnych latach (1958–1960) spłynęły uzupełnienia z Archiwum MSZ, Zakładu Historii Partii, Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i Biblioteki Narodowej.