Idea projektu
Polski narodowy zasób dokumentacyjny, wytworzony na przestrzeni wielu stuleci, powinien być należycie chroniony oraz udostępniany na potrzeby działań naukowych i edukacyjnych w pełnym zakresie jego informacyjnego bogactwa. W tym celu Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata podjął się stworzenia krajowej Listy Programu Pamięć Świata.
Zarówno Program Pamięć Świata, jak i jego krajowe oraz regionalne odmiany mają na celu zwrócenie uwagi władz i społeczeństw na problemy oraz zagrożenia łączące się z przechowywaniem dziedzictwa dokumentalnego, w tym archiwalnego, a także na potrzebę jego wszechstronnego wykorzystywania i popularyzowania. Na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata wpisywane są najcenniejsze dokumenty i zbiory znajdujące się w posiadaniu instytucji w Polsce lub poza granicami kraju, mające szczególne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego i tradycji polskiej.
Kto ocenia złożone wnioski?
Wnioski oceniane są przez Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata. W jego skład wchodzą przedstawiciele największych polskich bibliotek, archiwów, środowiska naukowego i Polskiego Komitetu do spraw UNESCO. Komitetowi przewodniczy Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych. Jeśli Komitet uzna to za konieczne, przy ocenie wniosków może zasięgnąć opinii ekspertów zewnętrznych.
Jak oceniane są wnioski?
Kryteria wpisu obiektów na Polską Listę Krajową są analogiczne do tych, jakie przyjęte zostały przez Międzynarodowy Komitet Doradczy Programu UNESCO dla Listy Międzynarodowej. Stanowią one ich adaptację do polskiej specyfiki. Kryteria wartościujące stosowane są zawsze na zasadzie porównawczej i w odniesieniu do unikatowości danego zbioru lub dokumentu oraz jego wpływu i znaczenia dla rozwoju kultury polskiej.
Obiekty zgłaszane na Listę Krajową przede wszystkim muszą być autentyczne oraz kompletne. Członkowie Polskiego Komitetu Programu UNESCO Pamięć Świata badają obiekty w trzech aspektach, uwzględniając:
- znaczenie historyczne,
- formę i styl,
- znaczenie społeczne, wspólnotowe lub duchowe.
Nie jest konieczne, aby obiekt spełniał wszystkie trzy kryteria jednocześnie. Dodatkowo pod uwagę brana jest wyjątkowość lub rzadkość zgłaszanego obiektu oraz jego fizyczny stan zachowania.
Szczegółowe kryteria wpisu na Listę Krajową i warunki kwalifikacji obiektów określają Zasady tworzenia Polskiej Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata (PDF, 246 KB)
Lista Krajowa stanowi zestawienie dokumentów i archiwaliów o szczególnej wartości dla kultury polskiej. Niemniej jednak obiekty wpisane na Listę Krajową mogą być jednocześnie wpisane na Listę Światową ze względu na uniwersalne wartości dla kultury światowej.
Fotografia: Łukasz Król