Na pomoc Żydom
Szyfrogramy ukazują działania polskich dyplomatów w Szwajcarii podejmowane na rzecz ratowania Żydów w okupowanej Europie. Nadawane były poprzez radiostację placówki już od pierwszych dni wojny. Rola radiostacji wzrosła w listopadzie 1942 r., kiedy to łączność kurierska została przerwana w wyniku okupacji przez III Rzeszę wolnej strefy we Francji. Telegramy szyfrowe stały się wówczas jedynym środkiem łączności Europy kontynentalnej ze światem. Za ich pomocą przekazywane były informacje z Londynu do działających jeszcze polskich placówek na kontynencie. W ten sposób przechodziły też depesze do rządu polskiego w Londynie. Z polskiego tajnego kodu dyplomatycznego korzystały organizacje żydowskie w Stanach Zjednoczonych i Europie. Na wykorzystanie kodu zezwolił Aleksander Ładoś, ówczesny chargé d’affaires Poselstwa RP w Bernie. Umożliwiło to uniknięcie embarga informacyjnego nałożonego przez Stany Zjednoczone na wiadomości z Europy.
Depesze dokumentują działania na rzecz ratowania Żydów, podejmowane przez polskich dyplomatów wspólnie z organizacjami żydowskimi, m.in. w zakresie: wytwarzania fałszywych paszportów państw Ameryki Południowej i Środkowej dla Żydów z gett okupowanej Polski; interweniowania na całym świecie (m.in. w Londynie, Waszyngtonie, Watykanie) w sprawie ratowania przed deportacją osób z paszportami latynoamerykańskimi, przebywających w obozach dla internowanych, po odkryciu przez Niemców fałszywych paszportów; pośredniczenia Poselstwa RP w Bernie w przekazywaniu pieniędzy dla uchodźców z Polski – Polaków i Żydów, znajdujących się nie tylko w krajach europejskich (Rumunia, Węgry, Jugosławia, Francja, Grecja), ale także w innych miejscach na świecie (m.in. w Chinach i Japonii); pośredniczenia Poselstwa RP w Bernie w przekazywaniu na tereny okupowanej Polski lekarstw i paczek, a także współpracy z Międzynarodowym Czerwonym Krzyżem w ramach pomocy uchodźcom.
„Depesze Poselstwa RP w Bernie” są częścią zespołu „Poselstwo RP w Bernie”, zawierających szyfrogramy przesyłane z i do Poselstwa w Bernie w latach 1940–1945. Przed rozpoczęciem II wojny światowej nie udało się ewakuować archiwum Poselstwa RP w Bernie, wówczas część akt spłonęła.
MSZ w Angers w instrukcji z 1940 r. wyznaczyło kierunki ewakuacji archiwów
i mienia placówek dyplomatycznych. Poselstwo w Bernie miało ewakuować się do Konsulatu RP w Lyonie. 15 marca 1940 r. wysłano do Lyonu 11 skrzyń, zawierających archiwum jawne, poufne, administracyjne i tajne Poselstwa RP w Bernie z lat 1918-1938 oraz akta Delegacji RP przy Lidze Narodów i Konsulatu Generalnego RP w Genewie. W 1945 r. w związku z groźbą cofnięcia uznania Rządowi RP na Emigracji i ewentualną likwidacją placówek MSZ w Londynie w okólnikach nr 16 z 27 lutego 1945 r., nr 42 z 21 czerwca 1945 r. oraz nr 46 z 25 czerwca 1945 r. polecono akta tajne, materiały szyfrowe lub materiał, „których ujawnienie mogłoby przynieść szkodę państwu polskiemu zabezpieczyć lub zniszczyć, w ostateczności przekazać jako depozyt władzom państwa, w którym działa placówka”. Akta Poselstwa RP w Bernie z lat 1939-1945 w większości trafiły w ręce przedstawicieli Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Niewielką ich część mogli zabrać ze sobą ustępujący pracownicy. Jak można ustalić na podstawie stempli na obwolutach, akta zostały przesłane z Berna do Archiwum MSZ w Warszawie w 1948 r. Do Archiwum Akt Nowych zespół przekazano wraz z innymi aktami MSZ w czterech partiach w latach 1964, 1976, 1978 i 1979.