„Wybitny epos narodowy” nagrodzony literacką Nagrodą Nobla.
W 2024 r. mija sto lat od przyznania Władysławowi Reymontowi Nagrody Nobla za czterotomową powieść „Chłopi”. Ze wszystkich utworów pisarza ten realistyczny obraz społeczności polskiej wsi, cieszył się największą sławą w Polsce i za granicą oraz inspirował kolejne pokolenia czytelników i artystów.
Nagroda Nobla, przyznana w momencie, gdy Polska powracała na mapę polityczną i kulturalną Europy, miała szczególne znaczenie. „To nie tylko berło literackie dla wielkiego artysty, to pokłon dla Polski i deklaracja, że najpiękniejsze perły w skarbach ludzkości noszą polskie nazwisko” – pisano wówczas w „Kurierze Warszawskim”.
Miarą popularności „Chłopów”, oprócz kilkudziesięciu wznowień powieści oraz tłumaczeń na niemal 30 języków były także liczne próby przeniesienia jej na deski teatrów m.in. adaptacja autorska w 1906 r. i libretto operowe z 1974 r. oraz dwie ekranizacje w latach 1922 i 1972 (serial Jana Rybkowskiego), a także najnowsza animacja malarska słynnej powieści w reżyserii DK i Hugh Welchmanów z 2023 r.
Powieść „Chłopi” powstawała na przestrzeni 10 lat – od ogólnego zamysłu w 1897 r. do zakończenia druku części IV „Lato” w 1908 r. Pierwsza wersja została zniszczona przez samego autora w roku 1900.
Dwa woluminy z rękopisami, różniącymi się od pierwodruku (pierwszy z brulionami części „Jesień”, „Zima” i „Wiosna”, drugi z czystopisem części „Zima”) znalazły się w zbiorze rękopisów Władysława S. Reymonta, zakupionym przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie w 1935 r. od wdowy po pisarzu Aurelii 2 v. Czeszerowej.
W okresie II wojny, podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej, rękopisy pozostawały w budynku Ossolineum we Lwowie. Wiosną 1944 r. rękopisy „Chłopów” zostały wywiezione przez Niemców do Krakowa, a następnie do Adelsdorfu (później Zagrodna) na Dolnym Śląsku. Po zakończeniu wojny skrzynie przewieziono do Biblioteki Narodowej w Warszawie, skąd w maju 1947 roku trafiły do Wrocławia.
Rękopis powieści „Chłopi” Władysława Reymonta, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.