Najstarsza w Europie księga chorągwi
Rękopis powstał w Krakowie w 1448 roku podczas trwającego od lat konfliktu polsko-krzyżackiego i jest świadectwem triumfu oręża polskiego odniesionego w walce z zakonem krzyżackim. Zawiera podobizny 56 chorągwi krzyżackich zdobytych pod Grunwaldem i Koronowem w 1410 roku oraz Nakłem w 1431 roku, a także trofeów, które prawdopodobnie aż do roku 1603 wisiały przy grobie św. Stanisława w Katedrze na Wawelu, a później zaginęły w nieznanych okolicznościach. Inicjatorem i fundatorem rękopisu był najprawdopodobniej historyk Jan Długosz, który zlecił wykonanie iluminacji krakowskiemu malarzowi Stanisławowi Durinkowi. Komentarze historyczne sporządził Długosz, bardziej szczegółowych uzupełnień opisów dokonał nieznany autor. Banderia Prutenorum była pierwszym i jedynym wykonanym w średniowieczu prawie kompletnym zestawieniem chorągwi całej armii, a zarazem pierwszym dziełem historycznym Jana Długosza.
Początkowo rękopis znajdował się w posiadaniu Uniwersytetu Krakowskiego, a pod koniec XVI wieku – w Katedrze na Wawelu. Do maja 1940 roku pozostawał w Archiwum Kapitulnym, następnie został wypożyczony przez Generalnego Gubernatora Hansa Franka i podarowany zamkowi w Malborku. Tam rękopis zaginął i jego losy nie są znane aż do chwili, gdy pojawił się po wojnie w Londynie. Rewindykowany przez ambasadę polską został przekazany do Archiwum Akt Dawnych w Warszawie. W 1963 roku powierzono go Uniwersytetowi Jagiellońskiemu i złożono w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Fotografie: Tadeusz Duda