Data 1153
Instytucja przechowująca Archiwum Państwowe w Poznaniu oraz Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie
Najstarszy akt prawny sporządzony w Polsce
Zabytek ten jest wyjątkowym świadectwem polskiego średniowiecza – świadectwem kultury piśmienniczej i kultury słowa oraz uczoności i myśli religijnej polskich elit. Tematem dokumentu jest idea „świętej wymiany, gdy daje się swoje rzeczy doczesne i otrzymuje za nie wieczne”. W tym wypadku fundator oddaje dobra ziemskie cystersom, których „tak jak mógł, ze czcią przywołał, przyjął, umiłował i osiedlił”, postępując zgodnie z regułą zakonu, która nakazywała powrót do ewangelicznej prostoty i praktyki ubóstwa, surowość obyczajów i wyrzeczenie się wszelkiego bogactwa, życie w samotności i ciszy z intencją naśladowania Chrystusa. Dyktatorem, czyli autorem dokumentu dla klasztoru cystersów w Łeknie koło Wągrowca w Wielkopolsce, był arcybiskup gnieźnieński Jan. Klasztor został zbudowany i uposażony przez komesa Zbiluta z Panigrodza, rycerza i dawnego naczelnika grodu w Łeknie.
Po zakończeniu trwającej osiem lat budowy klasztoru, na zjeździe dostojników duchownych i świeckich odbyła się uroczysta inauguracja życia klasztornego z podniosłą Eucharystią i procesją. Uczestniczący w tym wydarzeniu władca dzielnicy wielkopolskiej, książę Mieszko III Stary, dokonał ustnego zatwierdzenia dokumentu. Jednocześnie ogłoszono anatemę z wizją piekła dla tych, którzy odważyliby się naruszyć własność i prawa klasztoru.
Powikłane były koleje losu dokumentu, który kilkakrotnie zmieniał miejsce przechowywania. W czasie II wojny światowej wraz z innymi archiwaliami klasztornymi był ewakuowany na Zachód i dopiero w 1958 roku powrócił do Poznania.
Dokument został sporządzony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden znajduje się w Archiwum Państwowym w Poznaniu, a drugi w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.
Dokument fundacyjny klasztoru w Łeknie
Fotografie: Sebastian Błochowiak