Data [1919]–1924

Instytucja przechowująca Narodowy Bank Polski

Odrodzenie złotego

Wraz z odrodzeniem państwowości polskiej w roku 1918 i scalaniem ziem znajdujących się wcześniej pod zaborami, a więc w trzech różnych organizmach państwowych, pojawiła się konieczność ustanowienia jednolitej waluty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 28 lutego 1919 r. Sejm Ustawodawczy ustanowił obowiązującą walutę, której nadał nazwę złoty. Choć przez stulecia złoty był jedynie jednostką obrachunkową, to zarówno jako moneta, jak i banknot towarzyszył wysiłkom odbudowy pozycji Rzeczpospolitej od czasów króla Stanisława Augusta (wśród zgłaszanych propozycji pojawiały się też m.in. lech, piast, pol i sarmata). Trudna sytuacja gospodarcza i polityczna pierwszych lat niepodległości – w tym konieczność obrony suwerenności, organizowania sił zbrojnych i administracji, odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych – sprawiła jednak, że wstrzymano się z wprowadzeniem nowej waluty i do 1924 roku środkiem płatniczym pozostawały marki polskie.

W okresie przejściowym rolę emitenta pieniądza pełniła Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, jednakże niezwłocznie zlecono we Francji i Anglii druk nowych złotowych banknotów z datą 28 lutego 1919 r., na których jako emitent wskazany był nieistniejący jeszcze Bank Polski. Lata 1919–1923 były czasem przygotowań do emisji monet, organizacji mennicy państwowej. W styczniu 1924 roku rząd Władysława Grabskiego przeprowadził reformy monetarną i skarbową, które regulowały między innymi zasady systemu pieniężnego i ramy działalności banku centralnego. Najbardziej widocznym symbolem wprowadzanych zmian była wymiana marek polskich na złote.

Władze odrodzonej Rzeczypospolitej prowadziły konsekwentną politykę monetarną, umieszczając na znakach pieniężnych postacie symbolizujące walkę o niepodległość (Tadeusza Kościuszkę, księcia Józefa Poniatowskiego, Emilię Plater) i uwieczniając wydarzenia istotne dla polskiej historii (koronację Bolesława Chrobrego, uchwalenie Konstytucji 3 Maja). Rocznicę odzyskania niepodległości upamiętniono monetą przedstawiającą Nike, a na rewersie monety przedstawiającej wymarsz legionów z Krakowa znalazł się strzelecki orzeł. Zarówno w dwudziestoleciu międzywojennym, jak i po wojnie, projektantami polskich monet i banknotów byli wybitni artyści: Józef Mehoffer, Wacław Borowski, Julian Pałka i Henryk Tomaszewski, Andrzej Heidrich, a także Edward Wittig, Stanisław Szukalski.

Złoty polski był widomym znakiem ambicji i sukcesu odradzającego się państwa. Utrzymał wartość do końca II Rzeczypospolitej, będąc świadectwem pomyślnie przeprowadzonych reform, skutecznej odbudowy gospodarki, a przede wszystkim faktycznego zjednoczenia ziem polskich.