Kazimierza Stronczyńskiego zabytki starożytności w Królestwie Polskim
Dokumentacja pierwszej w Polsce i Europie państwowej inwentaryzacji zabytków
Opisy i widoki zabytków… to nieocenione źródło dokumentujące pomniki historii w Królestwie Polskim, które jednocześnie służyło podtrzymaniu świadomości narodowej w czasach zaborów. Paradoksalnie, dokument powstał za wiedzą i pełną aprobatą władz carskich. Składa się z 5 tomów tekstu oraz 7 albumów, zawierających ponad 400 akwarel i gwaszów autorstwa wybitnych artystów. Dzieło to stanowi bezcenną dokumentację warsztatu i metod pracy XIX-wiecznego historyka, a jednocześnie jest świadectwem narodzin nowoczesnego zabytkoznawstwa i konserwatorstwa. Sformułowane przez autora zasady naukowego opisu zabytków pozostają pod wieloma względami aktualne do dziś. Dokumentacja rysunkowa często stanowi jedyne źródło ikonograficzne do nieistniejących już obiektów.
Inwentaryzację zabytków w Królestwie Polskim przeprowadzono w dwóch etapach, w latach 1844-1846 oraz 1851-1854. Równolegle trwały prace uzupełniające, kopiowanie szkiców oraz przepisywanie i oprawa kolejnych tomów rękopisu. Dokumentację złożono w Bibliotece Głównej, dzisiejszej Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. W 1815 roku opracowanie Stronczyńskiego, wraz z cenniejszymi zbiorami bibliotecznymi, wywieziono do Rosji, skąd wróciło w 1923 roku na mocy traktatu ryskiego.
Egzemplarz ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie jest jedynym zachowanym. Jego karty stanowią wspaniały zabytek XIX-wiecznej kaligrafii, zaś oprawę uważa się za piękny przykład warszawskiego introligatorstwa z połowy XIX wieku.
Fotografie: BUW