Statut Łaskiego z 1506 r.

Data 1506

Instytucja przechowująca Archiwum Główne Akt Dawnych

Pierwszy w Polsce wydany drukiem urzędowy zbiór prawa

Statut Łaskiego jest pierwszym pełnym ogłoszonym drukiem zbiorem praw Królestwa Polskiego. Wydano go na polecenie króla Aleksandra Jagiellończyka, a inicjatorem przedsięwzięcia był kanclerz koronny Jan Łaski, późniejszy arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, od którego zbiór wziął swoją nazwę. Statut zawiera źródła prawa polskiego, w tym dekrety królewskie, konstytucje sejmowe i traktaty międzynarodowe oraz zabytki prawa obowiązującego w miastach – Zwierciadło saskie i Prawo magdeburskie, a także służący za podręcznik traktat prawniczy. Prawa spisane w statucie, sięgające epoki Kazimierza Wielkiego, obowiązywały do czasu rozbiorów Polski.

W ciągu niespełna roku drukarz Jan Haller wydał w Krakowie liczącą ponad 1000 kart księgę w nakładzie ponad 150 egzemplarzy, której tytuł w przekładzie na język polski brzmiał: Przesławnego Królestwa Polskiego przywileje, konstytucje i zezwolenia urzędowe oraz uznane dekrety. Kodeks rozesłano do wszystkich sądów w Królestwie, z myślą o upowszechnieniu znajomości prawa wśród szlachty oraz w celu wsparcia unifikacji państwa.

Publikacja Statutu Łaskiego zapoczątkowała tradycję urzędowego ogłaszania obowiązującego prawa. Stanowiła także ukoronowanie reform ustrojowych wprowadzonych przez sejm walny, obradujący wiosną 1505 roku w Radomiu – ten sam, podczas którego uchwalono konstytucję Nihil novi (stanowi ona część statutu), gwarantującą m. in. wolność słowa w polskim sejmie.

Egzemplarz przeznaczony dla króla Aleksandra był jedynym, opatrzonym pieczęcią koronną, by uniemożliwić usunięcie lub dodanie jakiegokolwiek zapisu. Jako jedyny jest także zdobiony iluminacjami o wysokiej klasie artystycznej i oprawiony w bogato tłoczoną skórę z klamrami.

Statut Łaskiego przechowywany był w skarbcu na Wawelu, w Archiwum Skarbu Koronnego, później zwanym Archiwum Koronnym Krakowskim.